Alaş Orda, Kazak Türklerinin 20. yüzyılın başlarında Rus egemenliğine karşı başlattığı ulusal hareket ve aynı adla kurulan ilk siyasal parti. Rus-Japon Savaşı’m izleyen 1905 Devrimi Ruslara olduğu kadar Rusya’daki başka topluluklara, bu arada Türklere de de bir özgürlük ortamı getirmiş, Rusya çapında ulusal hareketler gelişmişti. Kazak Türklerinin 1905’te örgütlenmeye başlayan Alaş Partisi, tüm Türkistan çapındaki ilk siyasal parti oldu.
Yöneticilerinin önde gelenleri Alihan Bukeyhanov, Ahmed Baytursun, Mir Yakup Dulatov, Halil Dosmohammadov, Muhammedcan ve Oldes Ömerov’du. Partinin ilk resmi kurultayı 2-8 Nisan 1917 tarihlerinde Orenburg’da toplandı. Bu kurultayda Kazakistan çapında genel bir toplantı yapılması kararlaştırıldı ve bu karar partinin yayın organı Kazak gazetesiyle kamuoyuna duyuruldu.
II. Kazak Kurultayı
Partinin ikinci kurultayı II. Kazak Kurultayı adıyla 21-26 Temmuz 1917’de yine Orenburg’da toplandı. Kurultayda Türkistan’a Rus göçmenlerinin getirilmesinin durdurulması, Rus göçmenlere dağıtılan toprakların Kazaklara geri verilmesi, Kazakistan’da Kazakların ve Rusların yönetim işlerinin ayrılması, eğitimin herkesin anadilinde olması kararlaştırıldı.
Alaş Orda Hükümeti
Rusya’daki Türklerin oluşturduğu siyasal partiler içinde en radikali olan Alaş Partisi programının işçilere ve emeğe ilişkin bazı maddeleri sosyal demokratların programının aynısı idi. Kurultaydan sonra Alaş Partisi hızla örgütlendi, birçok gazete çıkardı. 1917 Ekim Devrimi ertesinde Kazak milliyetçileri Kazakistan’ın tam özerkliğini işlediler.
Alaş Partisi’nin 8-13 Aralık 1917′de Orenburg’da yapılan III. Kurultayında, Kazak-Kırgız özerkliği, milis güçleri oluşturma, ulusal meclis, eğitim, müftülük, adliye gibi sorunlar görüşüldü. Kurultayın kararıyla Alaş Orda hükümeti kuruldu. Alihan Bukeyhanov hükümetin başkanı seçildi. Hükümetin başkenti, adı kurultay kararıyla “Alaş”a çevrilen Semey (bugün Semipalatinsk) kenti oldu. Ama Kazakistan topraklarının genişliği ve o tarihlerde ulaşımın zorluğu nedeniyle, hükümetin yönetim işleri iki merkezden yürütüldü.
Ülkenin batı tarafına “Batı Alaş Orda” denerek yönetimini partinin kurucularından Cihanşa Dosmohammedov ve kardeşi Halil Dosmohammedov üstlendi. Doğu Alaş Orda’nın yönetimini ise hükümet başkanı Alihan Bukeyhanov üstlendi. Bu sırada Rusya’da iç savaş başladı. Alaş Orda hükümeti hızla örgütlenerek, bir yandan yaklaşmakta olan Kızıl Ordu’ya, bir yandan da yıkılmış olan Beyazlar’a karşı mücadeleye girişti.
Mart 1919’da Stepler bölgesine komiser olarak atanan Cangildin, Alaş Orda’nm temsilcileriyle msk’ta buluşarak, onlara Bolşeviklerin yanma geçen Başkırtları örnek gösterdi. Ahmed Baytursun’un emriyle Alaş güçleri geri çekilmeye başladı. 1919-20′de Sovyet iktidarı bölgeye egemen durumdaydı. Ağustos 1920′de özerk bir Kazak Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu. Alaş Orda liderleri 1930′lara değin cumhuriyetin yönetiminde etkili olmaya çaba gösterdiler. Sovyet iktidarı da Alaş Partisi’ni hedef alarak onun etkisini yok etmeye çalıştı.
